C vitamini, elektron transfer etme kabiliyeti bulunan, antioksidan özellikte bir vitamindir. Patojenlere karşı koruma sağlamaya yardımcı olur. Oksidan maddeleri temizleme konusunda destek sunar. Oksidatif stresi önlemede etkili bir savunma sağlar. Mikrobiyal ortadan kaldırmada tesirlidir. Enfeksiyonlara karşı oldukça başarılıdır. İnsanlar C vitamini üretemezler. Bağışıklık sistemi, bakterilere, virüslere, mantarlara, parazitlere ve daha pek çok tehdide karşı vücudumuzu korumak için oluşturulmuş karmaşık ve güçlü bir yapıdır.
C Vitamini Eksikliği ve Skorbüt
Aşırı
C vitamini eksikliği skorbut hastalığını meydana getirir. Skorbut, kollajen yapılarının zayıflamasına neden olur. Bu durum, yaraların iyileşmesinde azalma ve bağışıklık sisteminin işlevlerinde bozulmalara yol açar. Günlük 100-200 mg C vitamini alındığında bu sorunlardan korunmuş olunur.
C Vitamininin Enzim Fonksiyonları
C vitamini, biyosentetik ve gen düzenleyici monooksijenaz ve dioksijenaz enzimleri için bir kofaktördür. Bunun yanı sıra, yağ asitlerinin sentezi için mitokondriye taşınması zorunlu olan karnitinin biyosentezinde rol oynayan iki hidroksilaz enzimi için de bir kofaktördür.
C Vitamininin Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Rolleri
C vitamini bağışıklık sisteminde, bariyer bütünlüğü ve lökosit işlevi dahil olmak üzere farklı roller üstlenir. C vitamininin immün modüle edici etkilerinin enfeksiyonlar ve C vitamini yetersizliğine neden olan durumlar bağlamındaki önemi değerlendirilmektedir.
Kollajen Sentezi ve Yara İyileşmesi
C vitamini, deri üzerindeki kollajen sentezi ve stabilizasyonunu artırır. Antikor seviyelerini yükseltir. Histamin seviyelerini düşürür. C vitamini, E vitaminiyle birleştiğinde antioksidan etkisini daha da güçlendirir.
Yara İyileşme Süreci
C vitamini, yara iyileşme sürecinde özellikle hayati bir rol oynamaktadır. Ameliyat sonrası hastaların, plazma C vitamini seviyelerini normale döndürmek için nispeten yüksek
C vitamini alımına (örneğin, ≥500 mg/gün) ihtiyaçları vardır.
Nötrofil Fonksiyonları ve Kemotaksi
Sağlıklı gönüllülerde uygun dozlarda C vitamini takviyeleri, nötrofil kemotaktik yeteneğini artırdığı gösterilmiştir. C vitamininin antihistaminik etkisinin artmış kemotaksisle ilişkili olduğu öne sürülmüştür. C vitamini düzeyi yetersiz (örneğin <50 µM) katılımcılarda, bu miktardaki takviyenin (yaklaşık 250 mg/gün sağlayan) nötrofil kemotaksisinde %20 artışa neden olduğu gözlemlenmiştir.
Çevresel Koşullar ve C Vitamini Düzeyleri
Çok sayıda çevre ve sağlık koşulu C vitamini düzeylerini etkileyebilir. Ozon ve nitrojen dioksit gibi oksidanlar içeren hava kirliliğine maruz kalmak, vücuttaki oksidan-antioksidan dengesini bozarak oksidatif strese neden olabilir. Oksidatif stres, antioksidan savunmalar tehlikeye girdiğinde de ortaya çıkabilir; bu, C vitamini düzeyleri yetersiz olduğunda meydana gelebilir.
C Vitamini ve Solunum Yolu Hastalıkları
Hava kirliliği, solunum yollarını kaplayan sıvıya zarar verebilir ve özellikle çocuklarda ve yaşlılarda solunum yolu hastalıkları riskini artırabilir. C vitamini, süperoksit ve peroksil radikallerini, hidrojen peroksiti, hipokloröz asidi ve oksitleyici kirleticileri havadan uzaklaştırabilen bir serbest radikal temizleyicidir. C vitamininin antioksidan özellikleri, çeşitli kirleticilerin, ağır metallerin, pestisitlerin ve ksenobiyotiklerin neden olduğu oksidanlara ve oksidan aracılı hasara maruz kalan akciğer hücrelerini korumasını sağlar.
Sigara İçenlerde C Vitamini Düzeyleri
Yetişkin sigara içenlerde ortalama serum C vitamini konsantrasyonlarının sigara içmeyenlere göre üçte bir daha düşük olduğu bulunmuştur ve sigara içenlerin yeterli askorbik asit sağlamak için ek 35 mg/gün C vitamini tüketmeleri önerilmiştir.
C Vitamini ve Diğer Hastalıklar
Obstrüktif Solunum Yolu Hastalıkları ve C Vitamini
Popülasyona dayalı bir çalışmada, obstrüktif solunum yolu hastalığı gelişme riski, plazma C vitamini konsantrasyonu en düşük (26 µmol/L) olan kişilerde, hiç sigara içmemiş olanlara kıyasla önemli ölçüde daha yüksekti; C vitamini alımının artmasıyla bu risk azalır.
Diyabet ve C Vitamini
Tip 2 diyabette C vitamini takviyesinin glisemik kontrolü iyileştirdiği gösterilmiştir. Bir meta-analiz çalışması, günde 200 mg veya daha yüksek dozlarda C vitamini takviyesinin, soğuk algınlığının şiddetini ve süresini iyileştirmenin yanı sıra, fiziksel strese maruz kaldığında soğuk algınlığı görülme sıklığını artırmada etkili olduğu sonucuna varmıştır.
Zatürre ve C Vitamini
C vitamininin zatürreden iyileşmede faydalı etkileri gözlemlenmiştir. Bu hastalarda solunum semptomlarında azalma gözlendi.
C Vitamininin Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Genel Etkileri
C vitamini, hem doğuştan hem de kazanılmış bağışıklık sistemlerinin hücresel fonksiyonları üzerinde çok sayıda yararlı etkisi olduğu görülmektedir. Her ne kadar C vitamini vücudu endojen ve eksojen oksidatif zorluklardan koruyan güçlü bir antioksidan olsa da, birçok biyosentetik enzim ve gen düzenleyici için kofaktör olarak etkisinin, immünomodülatör etkilerinde önemli bir rol oynaması muhtemeldir.
Nötrofil Göçü ve Fagositoz
C vitamini, nötrofillerin enfeksiyon bölgesine göçünü uyarır, fagositozu, oksidan oluşumunu ve mikrobiyal yıkımı artırır. Aynı zamanda nötrofil apoptozunu ve makrofajlar tarafından temizlenmesini artırarak ve nötrofil nekrozunu ve NETosis'i azaltarak konakçı dokuyu aşırı hasardan korur.
C Vitamini ve Patojenlere Karşı Savunma
Bağışıklık sisteminin patojenlere karşı yeterli bir yanıt oluşturabilmesi ve sürdürebilmesi için C vitamini gereklidir. C vitamini, çeşitli bağışıklık hücresi fonksiyonlarını iyileştirerek solunum yolu ve sistemik enfeksiyonları önler ve tedavi eder.
Diyetisyen Elif Özyılmaz 
